?UM MOYE WONI ON?ON NE??O ?ORNII?O KOLTE (LIMSE) DANEEJE? HAWRUTUKI E ALMASIIHU Yim?e ?u??e mee?i koy?a koo ngi?a Wahayu go??o “Ne??o ?ornii?o Kolte daneeje”, ?arin?o naa se??a. E mo hokka wonngo humto dow wiiki, “War tokkam!” Ammaa ?um moye woni o?o on ne??o ?ornii?o limse daneeje? ?um sa?aa ne??o wi?a koo numa on?on Almasiihu anndaa?o e wi?a “War tokkam!” ngammaa o arti wa?uki non?um e Almaajiri?en (pukara?en). Naa ?um ca??um ne??o numa dow wiiki wonuki maako tan warti huunde mawnde semmbi?nde foo?aynde doole; ngam ?e ali kuu?e ma??e ?e ?e nga?ayno, ?on e ?on ?e tokkii mo. E dow dooluki ne??o tokka mo, koo boo yeddootirki e ma??e ngam ?e natta cafuwol; waato so?ootira, ammaa naa non. Wonuki maako tan meemii ?e; haa nder ?er?e ma??e e semmbe. Wo??e ma??e alii nanngir?um li??i mum?en. Matta (Maatiyu) naa no ?alu kuugal maako ngal ja?uki cofol; waato haraaji tan, ammaa o ?ami yaafuye to ?e o wa?ani aybe; waato ?e o mettinani ?er?e nder kuu?e maako. Limngal adune (yim?e) ?en?on meemaa ?e ta noddol Almasiihu bono on?on Ne??o ?ornii?o Kolte Daneeje, e ?e meta dow iri ngan?on mboo?ee?ga e boo humto ngon?on semmbi?ngo foo?ayngo ne??o tokka, dow e ?e ngi?i aluki, e dulluki koo?ume ngam ?e tokka Almasiihu. Ca??um majjum woni ?e anndaa koo?ume soosey dow maako carel to ?e nootake kumpitol maako. ?um warti deydey e no ?en?onno e nder yiide; waato jaamanu aranndejum dalube koodume mum?en tokki Almasiihu. E ?e annduno e nder cemmbi??um no Almasiihu huwirno; wayliti ngeendam ma??e. Ammaa sey nde ?e ndarii annduki kanko o moye, e boo annduki ma?ana moye woni tokku?o Almasiihu. Anndal maa?a dow Ne??o ?ornii?o Kolte Daneeje senndidaama e yim?e naa se??a e nder juutam jaamanuuji ?u??i. Go?o nder habaruuji ke?aa?i dow Almasiihu bono Ne??o ?ornii?o Kolte Daneeje burdum saman e tawe nder Deftere Allah Ceniinde carel nde Annabiijo Muusa e Annabiijo Iliyaasu mbanngani Iisah Almasiihu dow hocceere koo hayre gaylitol. ALMASIIHU WAYLAKE Nder Deftere Linjiila Matta17:1 Jooni fa ga?a bal?e joweego?o; Iisah Almasiihu sey hocci (hoo?i) Biiturus e Yaakuba e Yahaya sakiraawo maako, o tokkini ?e ta wonnde hocceere townde; 2. Nden e ?on o waylita e yeeso ma??e. Yeeso maako e yayna; e ?elkita bo naange, kolte (toggooje) maako boo ngarti daneeje tal bono jayngol. 3. Ngammaa e ?on e ?on, sey raa Annabo?en Muusa e Iliyaasu mbanngani ?e, e ?e mbolwida (metda) e maako. 4. Sey Biiturus jaa?i wi;i, Iisah Almasiihu, “Joomiraawo, ?um bo??um ngam amin wonuki ?o?o; to e a yi?i; ?al min maha (kuura) kurgooji dewal; waato suudu sujidanki tati; go?o ngam maa?a, ?i?awru ngam Muusa e tatawru ngam Iliyaasu.” 5. Carel nde Biiturus metata, ?on e ?on sey raa ruulde (nduula) yaynaynde ma??i ?e; sey ?on e ?on wonnde hononnde wurti diga nder nduula ngan e wi?a,”O?o kanko woni ?i??o Gi?aa?o, e maako mi seyorto; waato mi nanata bel?um. Nanee mo!” 6. Nden wakkati nde Almaajiri?en nani ka, sey ?e njani dow koppi ma??e, ?e kuurni geece ma??e, ?e kultori naa se??a. 7. Ammaa Iisah Almasiihu wari to ma??e; o meemi ?e, o wi?i ?e, “Ummee, to? on kulu.” Numtu koo boo sifa ndaara dow ?um Almasiihu tan waylitaa e nder jayngol danewol ?elkitayngol. E ngol taarii mo e boo ngol ?iwi diga to maako; waato e ngol wurto diga maako. Koo nde ?um warti nanemaa, Almaajiri?en Almasiihu e kay?inoo dow maako, ammaa ?e faamaayino e nder luggu?um kanko o moyeno. Gaylittol nder jayngol ngo?ol wanngini lalley dow Almasiihu ?uri lattaaki way ?um go??o ne??o tan. ALMASIIHU WANNGINI HOORE MUU?UM DOW KANKO WONI JAYNGOL DUUNIYAARU Sey Almasiihu wolwani ?e ?onmaa, e wiiki, “Mihin woni jayngol duuniyaaru. Tokku?o yam fuu yahataa nder nyiwre, ammaa he?ay jayngol yonki.” Yahaya 8:12 E nder wattu?um, Almaajiri?en ?ensey siftori, ?e annditi dow “E maako wonndono yonki, e boo yonki kin wonndono jayngol yim?e. 5. Nden boo jayngol ngol e yeyna nder nyiwre, ammaa boo nyiwre waawaayi jaalaaki ngol.” Yahaya 1:4-5. IISAH ALMASIIHU E ALKAWAL KII?NGAL E fu??oode Defte jowi ?e Alkawal Kii?ngal nder Deftere Allah Ceniinde (?urna fuu e noddee Attawrah – ko woni ma?ana ?um ?Defte Jowi?) e en njannga dow no Allah tagiri koo?ume ta wolwuki; waato ta Wolde. “Nden Allah wi?i, ??al jayngol wona/wannga, sey jayngol wanngi.” (Deftere Fu??oode 1:3) Allah e taga ta Wolde maako. To e a yi?i annduki no ?um huwirta, miilu koo numu bono e mi wonndi e ma?a; sey mi inni konngol; waato woliinde “Puccu ngu biyeeli/bileeji e luwal to tiinde.” E carel ngel boo, a walaa haade numuki dow iri ?in?on pucci nder ?ernde ma?a, e ?on won?on huunde hesre tagaama. E ?o?o e arannde fuu walaano numol dow ?owdi wonngu puccu ngu biyeeli e luwal to tiinde, ammaa e jooni ?on e ?on ta metuki woliinde; ?owdi wonnde huunde go?o tagaama e nder numo koo ngaandi ma?a. Huutinirki bolii?e Allah e nanndi e maajum, ammaa e feerootiral, Boolii?w maako e ngoodi baaw?e ?ur?e semmbe. Carel nde O wolwata fuu, ko O tinndinta fuu naa? no ?ulloyto wannga tan bo wonngo numo nder hakkiilo, ammaa ?um tagaama nder tagdi wanngundi tabbutundi. E nder misaalu to Allah wi?i, “Mbilwittu” kebbina duuniyaaru! Jooni to en so”itanake dow habaru ?um Almaajiriijo Almasiihu bi?etee?o Yahaya, dow ko o winndi dow Iisah Alamsiihu e nder Deftere Linjiila nde o winndi, en njanngay wiiki fuu tagdi huutiraama ta WOLDE; tinndinaande bo Allah. Yahaya 1:1 Ender fu??oode e wooduna Wolde, e boo Wolde nden e wonndi e Allah, nden boo Wolde nden ?um. 2. E mo wonnduno e Allah. 3. Koo?ume wa?iraama ta maako, e boo bannda e maako walaa huunde nde wa?aaka ga?aa?um tonaa e maako. 4. E maako wonndono yonki, e boo yonki kin wonndono jayngol duuniyaaru. 5. Jayngol boo e yeyna nder nyiwre, ammaa nyiwre jaalaaki/annditaayi ngol. Naa Wolde nden no huwu kuugal taguki tan. Yahaya yahi yeeso e wiiki dow ?um e nder sumpo e Allah hokkata yonki. Naa? ?um dow go??i kiitaa?i; waato dookaaji ciryaa?i ta diina kokkata laawol ja?eeki mee?en, ammaa ta laawol sumpootirki e Allah woni ma??itirgel. Allah e yi?i sennda yonki muu?um e mee?en; waato yonki ki re?ataa: Yahaya 1:10 Bi?etee?o Wolde on ndenno e mo nder duuniyaaru. Koo nde kanko tagi duuniyaaru, fuu e non duuniyaaru anndaa mo. 11. O wari to ?e maako, ammaa ?e nja?aayi mo. 12. Ammaa fuu ja?u?e mo koolii?e innde maako, o hokkii ?e baaw?e wartuki ?i??e Allah. 13. ?e ngartaayi ?i??e Allah ngam ?e ndanyaama no ?um danyirta yim?e, koo ngam yim?e ngi?i non wa?a. Allah e hoore muu?um wartiri ?e ?i??e maako. Nden Yahaya e tokkiti faamtinki dow nde?e Wolde Allah; naa? ?um bolii?e ?e Allah meti tan, “Wolde Nden” e njayri ?um ne??o; e keewu?um ?um Allah, bono Deftere Linjiila nde Yahaya winndi: Yahaya 1:14 Bi?etee?o Wolde on, o wartii ne??o, o joo?ii nder mee?en, o keew?o yidde e goonga. En ngi?ii teddungal maako, teddungal ?i??o Bajjo ?iwoy?o to Nyaako Mo Dow. ?u?um ?um wahayu tabbitin?um. To Allah e hoore muu?um tokkiri laawol ca?ngol ngam danyee nder duuniyaaru (waato ta laawol kay?iniingol ta debbo mo anndaa gorko; kanko Maryama). On?on en mbaaway nga?en hoolaare dow o wa?ii ?um ngam o yottinana en habaru; waato o metda e mee?en e boo o humtana en haaje/bukaata men fuu; koo iri ?ume. ?onmaa anndutu, teddungal tawaangal to Almasiihu ngal go?ootal e teddungal wonungal nder Allah Nyaako Mo Dow. Tonih Wolde, kayre woni ?onmaa ?i??o, nden e mo woodi teddungal go?o e Allah Baabiraawo. Nden e ?um holla koo wolwa dow sewlo/jaati maako iilahinkeejum/Ruuhinkeejum. Nde?e aayaare e woodi saman naa se??a e nder kawtal metuki dow anndal Moye woni Allah ko wi?etee “Triniti”; waato ?Allah Go?o nder tati?. Ngam daliilaaji ?u??i e ?um waawa yeddootirki dow maajum; ngam ?um lattake aayaare ?urnde wooduki nafooda nder Deftere AllahCeniinde. E woodi go??e bigeeje feere nder Alkawal Kesal to Iisah Almasiihu wannginaa e la??um dow o Allah. Nder Linjiila Yahaya 8:58 e holla to Almasiihu tinndini hoore maako “Mihin woni”. Ngo?ol kalmawol, koo bolii?e, ?um bolii?e anndaa?e bo??um to yimbe nanu?e mo carel o meti ?e. ?um boo ye?re koccaande diga Deftere Gurtaaki (Wurtaaki) 3:14 nder Alkawal Kii?ngal; gartiraa?e tawetee?e nder Gaylitol Alkawal Kii?ngal nder ?emngal Heelininkoore noddeteende ?Septuagint? (?urna fuu winndiraande bono LXX), to Allah wi?i Annabiijo Muusa dow innde maako woni “Mihin Woni”. Gurtaaki 3:14 ... nden Allah wi?i Muusa, “Mihin woni min.” Sey O wi?i, kanka wono ka mbi?ata ?i??e Isra?iila, ?Mihin woni min lilii yam to moo?on?”. Almasiihu wurtini bolii?e go?o e nder Linjiila ?um Yahaya winndi: Yahaya 8:58 Iisah Almasiihu wi?i be, “E nder tabbitin?um e mi wi?a on, hiddeko Ibrahiima danyee, E MI WONI.” Jaamanuuji tati; waato gii?e tati (ko ?uri duu?i 300) hiddeko danyngol Iisah Almasiihu, Defte ?e Alkawal Kii?ngal waylitaama nder ?emngal Heelininkoore. Ngo?ol gaylitol e noddee ?Septuagint?, ?urna maajum e wi?e koo noddiree bono LXX. E nder Defte Septuagint, MIHIN (MIN) WONI wartiraama, koo waylitiraama e nder Heelininkoore bono: E?? ????? (E go eimi – I AM). Carel nde Yahuudanko?en ?e Iisah Almasiihu metanayno nani ka o wi?i, walaa seko to ma??e e ?e anndi ko Almasiihu yi?i wi?a; waato ?e faami ma?ana dow ko Almasiihu wi?i. Waato e mo holla e mo wonnduno e Allah tum fil-ajal; hiddeko fu??oode koo?ume, hiddeko o danyee bono ne??o. Nden boo ?um la??um nder jaabuye/nootol ma??e to maako dow ko ?e kocci woliinde maako ?MIHINI WONI MIN? dow holluki nden?on innde Allah diga Deftere Gurtaaki. Binndi Linjiila Yahaya e tokkitina: Yahaya 8:59 Nde o wi?i non, sey ?e kocci kaa?e ngam ?e kuboo mo, ammaa Iisah Almasiihu suu?i hoore muu?um, wurtii nder Wuro Ceniingo ngon dilli. ?e kocci kaa?e ngam ?e kuboo mo ?e ngam e numo ma??e O wa?ii hakke maw?um dow fewre ta hoccuki hoore maako o Allah. Ii tabbitin?um o hocci hoore maako O Allah, ammaa naa? ?um fewre, ?um goomga la?ka. Wattu nde Almasiihu nanngaa, nden waddaa yeeso maw?e ardii?e diina (kawtal ardii?e diina e yim?e e moodib?e Attawrah). ?e ?ami mo ?ame ?u??e. Fuu carel ngel e mo de??iti. O tontii ?e tan wattu nde o ?ama to kanko woni Almasiihu. Ma?ana “Almasiihu” woni “Moytaa?o” e nder ?emngal Ibraaniyankoore; waato Yahuudankoore woni ?Meshek?. E ?um winndiree nder Ibraaniyankoore bono nihi: ????, ma?ana Meshek woni Almasiihu. Markus 14:60 Sey Maw?o Maw?e Ardii?e Diina ummii darii yeeso ma??e ?ami Iisah Almasiihu, o wi?i, “A walaa ko mbi?ataa? Ko ?e mbi?i dow maa?a ?um goonga? 61. Ammaa Almasiihu de”iti nootanaaki mo. Maw?o Maw?e Ardii?e Diina on fu??iti ?ami Almasiihu, wi?i, “Too, an woni Almasiihu, ?i??o Joo,u Manngu?” E ?o?o Iisah Almasiihu ma??iti honnduko nootii: Markus 14:62 Almasiihu nootii, wi?i, “Ee, ?um min. On ngi?ay ?ii Ne??o e joo?ii to junngo nyaamo ngo joomu Baaw?e, e mo waroya nder duule.” Ga?a ummitaaki maako diga maayde, Almasiihu wi?i Almaajiri?en maako ?e “njaha”, ngartiree yim?e almaajiri?en. E mo tabbitinana dow laamu fuu e ?onmaa tabital kootoye e nder saa?iire fuu e mo ?on (waato baaw?e wonuki kootoye e nder wattu go?o). E mo semmbi?ina ?e e wiiki, “Ngammaa, e mi wonndi e moo?on e nder koongele carel, haa yaahki keerol duuniyaaru.” Matta (Maatiyu) 28:18 Sey Iisah Almasiihu ?addii haade ma??e, wi?i be, “?um hokkii yam fuu laamu dow e ley. 19. Ngam non, njahee ngartiron fuu lenyi duuniyaaru tokku?e yam, nga?anon ?e baptisma nder innde Allah Nyaako Mo Dow, e ?i??o, e Ruuhu Allah,” 20. On ekkitina ?e ?e tokka koo?ume ko mbiimi on nga?on. Ra??um, e mi wonndi e moo?on koondeye haa re?uki duuniyaaru.” ?onmaa Almasiihu tabbitini dow baaw?e yaafuye hakkeeji, ?um go[?e baaw?e anndiraa?e dow Allah tan woodi ?e. Markus 2:5 Nde Almasiihu yi?i hoolaare ma??e, o wi?i jaraa?o on, “Higo, a yaafanaama hakkeeji maa?a.” 6. Wo??e moodi??e Attawra e njoo?ii ?on e ?e numa nder ?er?e ma??e, 7. E ?e mbi?a, “Ngam ?ume ne??o o?o metirta nihi? E fottidina hoore maako e Allah! Moye waawata yaafaaki hakke to naa? Allah tan?” Alaasara nyalnde Almasiihu ummiti diga maayde, o wanngani Almaajiri?en kultor?e; e ?e suu?i ngam kulol to ?e njana nder masiibo; waato mbononnda ?um Iisah Almasiihu natti. E nder hokkuki ?e kaliifaaku ?e njaha ?e njaafo hakkeeji; Almasiihu wi?i ?e: Yahaya 20:19 ?um nyalnde Alal. Nde naange hiiri, tokku?e Yeesu kawriti, ?e ma??i dammugal ngam e ?e kula ardii?e Yahuudanko?en. ?on e ?on Yeesu wanngi darii caka ma??e, wi?i, “E mi silminoo. Jam wonnda e moo?on.” 20. Ga?a o wi?i non, o holli ?e juu?e maako e becce maako. Sey tokku?e mo nani bel?um naa? se??a nde ?e ngi?i mo. 21. Yeesu fu??iti wi?i, “Jam wonnda e moo?on! Non no Nyaako Mo Dow liliri yam, non min maa e mi lila on.” 22. Nde o wi?i non, sey o fuufi dow ma??e o wi?i ?e, “Nja?ee Ruuhu Allah. 23 To on njaafanake yim?e hakke, ?e njaafanaama, to boo on njaafanaaki ?e, ?e njaafanaaka.” ?um huunde anndaandeno dow baaw?e yaafaaki hakkeeji ?um Allah tan woodi ?um. E nder hokkuki almaajiri?en maako kaliifaaku ngam yaahki yaafanaaki hakkeeji, won?on e mo ho;;a jaagoraaku; waato ?ural semmbe maako dow hakke. E mo hokka ardaare baaw?e to almaajiri?en maako. ?EYDUKI ANNDAL DOW AAYAAJE NDER ALKAWAL KESAL KOLLAY?E ALMASIIHU NO ALLAH E woodi go??e bigeeje; waato aayaaje nder Alkawal Kesal to Almasiihu e hollee kankomaa O Allah. E nder nde?e aayaare diga Deftere Roomanko?en ?o?o ley, e mo holla mettam-?eram maako yaahki to banndiraa?e maako; ?en?on nganyu?e nu??inki Almasiihu. E mo wanngina ka to la??um dow ?e noddaama ngam ?e tokka Almasiihu. Ngam Almasiihu tan woni Allah Duumii?o Barki?inaa?o. Roomanko?en 9:1 Ko mbi?ay mi ?um goonga. Almasiihu je?i yam, ngam non mi fewataa. Ruuhu Allah e laamoo ?ernde am nde tabbitinanii yam ko mbi?ay mi naa? ?um fewre. 2. E mi wannii naa? se??a, nden naw?um ?ernde am walaa re?irde ngam banndiraa?e am Yahuudanko?en. 3. Daa min e hoore am mi laanee ?um sennda yam e Almasiihu ngam lenyol am ke?a kisndam. 4. Kam?e ngoni Isra?iilanko?en, ?e Allah wartiti ?i??e muu?um. O wannginanii ?e teddungal maako, o wa?anii ?e alkawalji, o hokkii ?e Attawra, o hollii ?e no ?e mawninirta mo mawnirki ki goonga, nden o wa?anii ?e alkawalji ?u??i. 5. ?e ?iwoyi diga maama?en Yahuudanko?en maw?e anndaa?e, nden diga lenyol ma??e Almasiihu waroyi nder ?anndu. Allah laamotoo?o koo?ume mantee haa abadaa! Aamin. E dow ko ?uri fuu kanko woni Allah Duumii?o Barki?inaa?o (?eyduki semmbi?inki haala). E nder Deftere Roomanko?en ?onmaa, Bulus e tinndina ummitaaki/ummitineeki Almasiihu bono wonngol tabbitinol dow sewlo/jaati maako iilahinkewo koo Ruuhinkewo e laamu maako. Roomanko?en 1:1 Min Bulus winndi ?erewol ngo?ol. Mi maccu?o Yeesu Almasiihu lilaa?o maako cu?aa?o mo Allah noddi wa?ajina Habaru Bel?um. 2. Habaru Bel?um ?um o wa?i alkawal ko nee?i diga to konndu?e Annabo?en maako nder Deftere Ceniinde. 3. Habaru ?u?um ?um dow ?i??o maako Joomiraawo mee?en Yeesu Almasiihu. Nder ?anndu kanko diga lenyol Dawda. 4. Ammaa Allah hollii e baaw?e maw?e Yeesu Almasiihu Joomiraawo mee?en o ?i??o maako nde o ummini mo diga maayde barka Ruuhu maako. E nder ?erewol Filibiyanko?en (waato ?erewol ngol Bulus winndani Tokku?e Almasiihu won?e leydi Filibiya). Bulus e hokka ?e (haa e mee?en maa) wagginoore dow ?e ekkitoo hoccuki iri ?ernde Almasiihu; ?e su?a lestinol hoore. Faamu non no Bulus holliri nder aayaaje ?e?e dow lestinol hoore Almasiihu. E mo sappoo to njayri dow Almasiihu; kanko gonndonoo?o e Nyaako Mo Dow nder Allaaku maako diga koo?ume fuu tagaaka, “wari rufii daraja muu?um ... hoccii ?anndu nder nanndi ne??o; maccu?o. Filibiyanko?en 2:5 Ngikku moo?on warta iri ?um Yeesu Almasiihu. 6. Koo nde nder koo?ume o go?o e Allah, o hoccaayi fottuduki e Allah go??um ko o jogotoo. 7. Ammaa o wartirii hoore maako naa? o go??o, o warti maccu?o, o danyaa nder nanndi ne??o. 8. Ga?a o danyaama nder nanndi ne??o, o lestini hoore maako o wa?i ko ?um wi?i mo haa o maayi maayde dow gaafaangal. 9. Ngam non, Allah hokki mo manngu ?ur?um koomoye, nden hokki mo innde ?urnde koondeye innde. 10. Ngam koo?ume ko woni e dow, e ko woni e duuniyaaru, e koo?ume ko woni e Laahira, ?um diccanto Yeesu. 11. Nden yeeso koo?ume koongale ?emngal wi?ay Yeesu Almasiihu o Joomiraawo, ngam mawninki Allah Nyaako Mo Dow.” Nde?e ?um wagginore laa?unde ngam mee?en dow njoo?oo?en lestin?e ko[e mum?en bono no Almasiihu wa?i! Tabbas ?um goonga en mbaawataa foonden nder luggu?um lestinol hoore ngol Allah ?i??o holli ngam o mee?aayi koo e nder wattu go?o o wa?a hakke diga ko o woni, non no luttu?e mee?en nga?i e nder jonnde ngeendam mee?en. Nde?e aayaare nder ?erewol Filibiyanko?en ?onmaa e wurtina; waato e sennyitina huunde e njayri. Almasiihu resii koo rufii dama daraja Allaaku maako ngam o danyee bono ?inngel ngel walaa semmbe (ngel en?aaka) – waato Iisah Almasiihu. Ma?ana maajum woni koo nde ?um lattake O Allah keew?o e ne??o keewu?o, ammaa fuu e non o wanyii nattoraaki baaw?e maako ?e o woodi bo Allah. Ammaa o hokkitii hoore maako nder juu?e Nyaako Mo Dow – Baabiraawo. E mo yee?ii (joo?ii) e mo ekkitina e nder baaw?e Ruuhu Cenii?o. E nder laawol fotungol (deydey) no mbaawirta njogo?a mbilittu/makolkolowa a mbaraayi nga koo boo o til?aayi ngam, nonmaa Almasiihu su?ii to? o huutinira baaw?e maako ?e o woodi bo Allah, ammaa o su?i o joo?oo jonnde bono ne??o; kokkitir?o hoore muu?um nder juu?e Ruuhu Cenii?o. Nde ?um wartii Ruuhu Cenii?um e joo?ii nder mee?en, e haani mbaawen kollen enen maa ndokke e baaw?e Ruuhu Cenii?o. ?um ummitaaki e jaalorgal Almasiihu noddata en dow lestinen ko?en men e nder kuugal e ?owtaare me?en to Allah e kawtal jonnde me?en e yim?e. E nder ?erewol Tiitus, Bulus e tinndina Iisah Almasiihu bono “Allah mee?en Maw?o e Iisah Almasiihu Kisnoowo”: Tiitus 2:11 Ngam Allah hollii yidde mawnde nde o wa?i laawol kisndam ngam yim?e fuu. 12. Yidde nden ekkitinii en alen jonnde nde Allah yi?aa e suuno fii duuniyaaru, njoo?oo?en nder duuniyaaru en cura ko?en mee?en, en nga?a ko haani, en tokka Allah e ?ernde go?o. 13. En ke?oo nyalnde barki?inaande nde kaa?u?en, nyalnde nde teddungal Allah mee?en maw?o Yeesu Almasiihu Kisnoowo wanngata. 14. Yeesu hokkii hoore muu?um ngam mee?en ngam o rim?ina en diga koondeye halleende, o wartira en yim?e maako la??e, gi??e wa?uki bo??um.” NGAM ?UME DALIILA WA?I ALMASIIHU WARI NDER DUUNIYAARU? Numtu bo??um dow ley baaw?e semmbe Ruuhu Cenii?o Bulus winndi. Yahaya 1:14 Nden Wolde warti ne??o, e boo joo?ake nder mee?en, nden boo en ngi?i teddungal maako. Teddungal bo on?on bajjo mo Nyaako Mo Dow, keewu?o e ma??ere e goonga. Allah e yi?i annden dow o warii nder duuniyaaru “e nder siffa ne??o” danyaa?o bo Iisah Almasiihu. ?onmaa o wanngini hoore maako bono go??o “Ne??o ?ornii?o Kolte Daneeje” e ?elkitol mboo?ee?ga. Boo e wi?a en; kooboo e wa?a go??um la??um dow e mo yi?i tokken mo. Ammaa ?ume woni daliila warki maako? Ngam ?ume o yi?i tokken mo? ?ume o yi?i? E mo yi?i o ha??a sumpo e maa?a! Numu dow ka?a! O?o Allah Gon?o Tagu?o koo?ume e koo?ume fuu e yi?i sumpootira e maa?a. Naa? bono maccu?o, ammaa bono go??o higo. Yahaya 15:15 “Mi fu??itataa mi noddira on maccu?e, ngam maccu?o anndaa ko jey?o mo wa?ata. Ammaa mi noddii on higoo?e, ngam mi anndinii on koo?ume ?um nanmi to Nyaako am. 16. Naa? onon cu?i yam, min su?i on hokki on kuugal njahon nga?on go??um ?um Allah yi?i tabitay?um. Nden Nyaako Mo Dow hokkay on koo?ume ?um torii?on mo nder innde am. 17. Ko mbiimi nga?on woni, ngi?indiree. Almasiihu wi?i o warii ngam o ha??a sumpo e maa?a bono higo! Numu ka?a haala dow Tagu?o koo?ume e koo?ume e yi?i warta higa maa?a! ALMASIIHU E NODDIRA EN BAALI MAAKO ANNDU?I HONONNDE MAAKO Yahaya 10:1 “E mi wi?a on goonga, koomoye mo nattiraayi hoggo baali dammugal, ammaa o ?enti hoogo ngon o natti, o gujjo o teetoowo. 2. Nattir?o hoggo baali dammugal maango, kanko woni gaynaako baali ?in. 3. Deenoowo dammugal hoggo ngon ma??itanay modammugal, baali ?in boo e anndi hononnde maako. E mo noddira?i in?e maaji, o ardoo?i ?i mburtoo. 4. To o wurtinii fuu baali maako, o ardoto?i, ?i tokkay mo, ngam e ?i anndi hononnde maako.” NO ?UM WA?I ANNDIR?EN MO? E dow tan annduki dow Iisah Almasiihu. E mo wi?a en dow non no anndirten mo e goonga. E nder Deftere Wahayu Yahaya nder Deftere Allah Ceniinde, Iisah Almasiihu wi?i: Wahayu Yahaya 3:19 E mi ha?ana ?e ngi?mi, mi hollita ?e. Ngam non njawnee tuubee. 20. Rammi darii e dammugal e mi silminoo. Fuu nan?o hononnde am, ma??iti dammugal, mi nattay mi nyaamnda e maako kanko maa e am. E mo wolwa/meta dow ?er?e mee?en bono “dammugal” nder ngeendam mee?en. Almasiihu e wanngana en nder koy?i e ?ikkirde (wahayu), kooboo e wa?a miilo nder ?er?e ngam yidde annduki mo ngam kanjum woni ma?ana ko o yi?i wi?uki dow “piiki dammugal” koo “silminaaki”. ?amol maa?a dow Iisah Almasiihu semmbi?inaama ta silminaaki maako to dammugal ?ernde maa?a. Ngam njaabo?aa mo, sey ng?iraa?um ta do?aare. Faamu, Almasiihu wi?aayi sey to en nga?i wonnde huunde tawo. E mo yi?i o waada sumpo e mee?en tan. Tonih to en nder sumpo, almasiihu no wallay en ngarten ne??o mo ?um tagi en ngarten/lattoo?en: waato ?i??o e higo Allah. A waaway nga?aa nde?e do?aare nde sa?aa: “Iisah Almasiihu Joomiraawo, mi yettiima ngam yidde maa?a dow am. Mi yettii ngam humpitinki yam mi ma??ita dammugal ?ernde am e mi humpite ngara njoo?o?aa nder am. E mi yi?i mi ?owtano ma bono Joomiraawo, kocca ardaare ngeendam am. Mi yetti ngam alkawalji ?i nga?an?aa yam. Wallam mi warta aadiliijo e dow ko su?u?aa yam mi latto e mi wa?a. Mi yettiima ngam a yaafanake yam hakkeeji. Mi joo?oto nder ngeendam am boo yettoore ngam maa?a, e mi ?a??ita mi warta aadiliijo e yeeso maa?a. Bono no ekkitin?aa ym, e mi wa?a do?aare ngam ?e?e kuuje nder innde maa?a. Aamin! JOONI NDE A WA?I DO?AARE JA?UKI ALMASIIHU, ?UME FOFI (WA?I)? Ngam ?en?on ngee?ii?e nder kiitaa?i (dookaaji) diina, e ?um nanndi bono ?um “huunde bo?nde wartuki goonga” ta wa?uki do?aare tan ngam ja?uki Almasiihu warta Joomiraawo nder ngeendam maa?a. ?um waaway ?um warta ga?etee?um, ammaa sey ?um fota deydey e laawol ngol Allah ciryiri kuu?e kuwa. E mo yi?i o waada sumpo e mee?en. Ja?uki koo hokkuki hoore muu?um ngam Almasiihu warta Joomiraawo mee?en e wadda mbarjaari bo?ndi ?u?ndi! 1. O wi?i “en ndanyaa?e ?i?a?um”, nden boo en ngarti ?i??e Allah. Yahaya 1:12 Ammaa fuu ja?u?e mo, koolii?e innde maako, o hokkii ?e baaw?e wartuki ?i??e Allah. 13. ?e ngartaayi ?i??e Allah ngam ?e ndanyaama no ?um danyirta yim?e, koo ngam yim?e ngi?i non wa?a. Allah e hoore muu?um wartiri ?e ?i??e maako. 2. E mo wa?a alkawal dow wiiki ga?a ki?i yonki, en njoo?idoto e maako ton Dow haa abadaa. Yahaya 17:3 Yonki ki re?ataa woni ?e anndumaa, an tan woni Allah goongaajo, nden ?e annda Iisah Almasiihu mo liloy?a. 3. E mo wa?ana en alkawal wigeere jonnde to humto ngo o ciryi to Dow; to ngonndeten e maako nder welwelo haa abadaa. Wahayu Yahaya 22:17 Ruuhu Allah e ?a?aa?o e ?e mbi?a, “woroy!” Koomoye nanu?o ?u?um fuu wi?a, “woroy!”. Fuu nan?o ?onka wara, fuu gi??o sey nye?a ndiyam yonki caahu” 4. E mo yaafanoo en hakkeeji mee?en! ?erewol Tiimooti 1:15 ?u?um ?um bi?ol aadiliijo e boo o kewtu?o ja?uki dow Almasiihu warii nder duuniyaaru ngam o hisna goodu?e hakkeeji, Nden e 1 Yahaya 1:8 To en mbi?ii en ngalaa hakke, en ?oyra ko?e mee?en won?on, nden goonga walaa nder ?er?e mee?en. 9. Ammaa to en mbi?ii Allah hakke ?um nga?u?en, o yaafanto en hakke mee?en, o loota en diga ko woo?aa ?um nga?u?en, ngam ksnko o kebbinoowo alkawal, e mo woodi aadilaaku. 5. E mo wa?a alkawal o ardoto en yaahki yonki keewuki. Yahaya 10:10 Gujjo waray tan ngam wujja, wa?a warhoore, halka. Min boo mi waroyi ngam tokkir?e to am ke?a yonki, ?e ke?a ki keewuki. 6. E en ke?a laawol he?uki dokke, e mbarjaari e baaw?e Ruuhu Cenii?o. Kuu?e Lilaa?e 1:8 Ammaa to Ruuhu Allah jippoyake dow moo?on, on ke?ay baaw?e on ngartay kokkay?e wo??e habaru am nder Urucaliima, e leydi Yahuudiya fuu, e leydi Samaariya, haa keerol duuniyaaru”. Kuu?e Lilaa?e 2:38 Biiturus wi?i, “Koomoye moo?on tuuba wa?anee baptisma nder innde Iisah Almasiihu ngam ke?on yaafaneeki hakke moo?on. Nden Allah hokkay on Ruuhu muu?um caahu. 39. Ngam Allah wa?ii alkawal muu?um ngam moodon, e ?i??e moo?on haa e yim?e wo??u?e, e koomoye mo Allah mee?en noddi wara to muu?um.” 7. En ngarta jokkoo?e koo kawtal ... moo?gal ?anndu maako; on?on ekkilisiya. 1 Korintiyanko?en 12:12 ?anndu go?o e woodi jokkoo?e ?u??e. Fuu jokkoo?e ?anndu ndun koo nde e ?e ?uu?i, kanje kawti ngarti ?anndu go?o. Too, nonmaa tokku?e Almasiihu ngontindiri. 13. Yahuudanko?en, e le??i feere, e maccu?e, e naa? maccu?e, en fuu en nga?anaama baptisma nder Ruuhu go?otum ngam ngarten bo ?anndu go?o, nden en fuu Allah hokkii en Ruuhu ?um. NATTUKI NDER SUMPO E IISAH ALMASIIHU WONI DALIILA MAA?A ?UR?UM MANNGU NDER YONKI MA?A Allah wi?i: Yeereemiya 1:5 “Hidde ko mi tage nder reedu e mi annduma.” ?um cirya (taskaram/dabare) no Allah wa?iri ngam ke?a nu??inol nder Almasiihu, e boo kawtida e wo??e Tokku?e Iisah Almasiihu, waato Masiihi?ko?en nder ?anndu Almasiihu; waato Ekkilisiya. ?on woni wigeere to hebbitinki ?urki manngu he?etee; koo tawetee. ALLAH ALATAAMA (HUBINTAAMA) SAM! Tokkitaaki Cari?a (Dookaaji) 31:6. Semmbi?ee e boo nder semmbe bo??um, to on kulu koo kultoron e ma??e, ngam Joomiraawo Allah moo?on ?um kanko yahata yeeso moo?on (e mo ardii on). O alataa on koo o hubina on”. Ga?a ummitaaki maako diga maayde, o wa?ii alkawal. Matta 28:18 Sey Yeesu ?addii haade ma??e, wi?i ?e, “?um hokkii yam fuu laamu Dow e ley. 19. Ngam non, njahee ngartiron fuu lenyi duuniyaaru tokku?e yam, nga?anon ?e baptisma nder innde Allah Nyaako Mo Dow, e ?i??o, e Ruuhu Allah, 20. On ekkitina ?e ?e tokka koo?ume ko mbiimi on nga?on. Ra??um, e mi wonndi e moo?on koondeye haa re?uki duuniyaaru.”